2020-yil 2- maydan “Soliq to‘lovchilarini qo‘shilgan qiymat solig‘i to‘lovchilari sifatida maxsus ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizom” (№3232) kuchga kirdi. Davlat soliq qo‘mitasiga mazkur tartib bilan bog‘liq ko‘plab savollar kelib tushdi. DSQ mutaxassislari ularga batafsil javob berib o‘tdi?

Kimlar qayta ro‘yxatdan o‘tish kerak?

Davlat soliq qo‘mitasining yagona avtomatlashtirilgan tizimiga (keyingi o‘rinlarda QQS to‘lovchilari reestri) kiritilgan QQS to‘lovchilari yangi Nizom kuchga kirishi munosabati bilan qayta ro‘yxatdan o‘tishlari kerakmi?

Mazkur Nizom tasdiqlangunga qadar QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tgan (QQS to‘lovchilar reestriga kiritilgan) soliq to‘lovchilar uchun qayta ro‘yxatdan o‘tish talab etilmaydi. Shuningdek, QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tganlar uchun avval berilgan Guvohnoma va QQS ro‘yxat raqami saqlanib qoladi.

Barcha soliq to‘lovchilarga ariza topshirishning yagona muddati ya’ni, shaxs QQS to‘lashga o‘tishi shart bo‘lgan oyning 5-sanasidan kech bo‘lmagan muddat belgilangan. Bunda, soliq organi xodimlariga arizani ko‘rib chiqish uchun 5 kun va soliq to‘lovchiga ro‘yxatga olish to‘g‘risidagi guvohnomani yuborish uchun yana 1 kun beriladi. Bu holatda qanday yo‘l tutiladi ?

Birinchidan, barcha soliq to‘lovchilar uchun ariza topshirishning yagona muddati oyning 5-kuni emas. Bu faqat majburiy tartibda ro‘yxatdan o‘tuvchilar uchun, ya’ni mazkur Nizomning 2-bobi, 4-bandida keltirilgan soliq to‘lovchilar uchun belgilangan.

Ixtiyoriy tartibda ro‘yxatdan o‘tadigan soliq to‘lovchilar uchun muddat Soliq kodeksining 462-moddasi, 7-qismida belgilangan bo‘lib, bunda ariza QQS to‘lashga o‘tiladigan oyning birinchi sanasiga qadar yuborilishi zarur.

Ikkinchidan, ushbu Nizom bilan majburiy tartibda ro‘yxatdan o‘tadigan soliq to‘lovchilar uchun oyning 5-sanasiga qadar ariza topshirishga imkoniyat yaratilgan. Vaholanki, soliq to‘lovchilar arizani ushbu oy boshlangunga qadar yoki ushbu oyning 5-sanasigacha bo‘lgan muddatda taqdim etishlari mumkin.

Quyidagi misollarni ko‘rib chiqamiz:

1. Aylanmadan olinadigan soliq to‘lovchi tashkilotning 2020-yil 31-mayda tovar aylanmasi 1 mlrd. so‘mdan oshgan bo‘lsa, tashkilot 2020-yil 1-iyundan QQS to‘lovchisi hisoblanadi va 2020-yilning 5-iyuniga qadar ariza taqdim etishi shart.

2. Aylanmadan olinadigan soliq to‘lovchi tashkilotning 2020-yil 15-mayda tovar aylanmasi 1 mlrd. so‘mdan oshgan bo‘lsa, tashkilot 2020-yilning 1-iyunidan boshlab QQS to‘lovchisi hisoblanadi va ushbu tashkilot ixtiyorida ariza taqdim etish uchun 21 kun muddat (2020-yilning 15-mayidan 5-iyuniga qadar) mavjud.

Ikkala holatda ham soliq to‘lovchiga beriladigan Guvoxnomada ushbu soliq to‘lovchi 1-iyundan QQS soliq to‘lovchilar ro‘yxatiga olingan deb ko‘rsatiladi.

Ixtiyoriy tartibda QQSga o‘tish bo‘yicha misol:

1-Misol. Aylanmadan olinadigan soliq to‘lovchi korxona 31-mayda ixtiyoriy ravishda QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tish uchun ariza taqdim etgan bo‘lsa, 1-iyundan QQS to‘lovchisi hisoblanadi va unga 1-iyundan QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tganlik to‘g‘risida Guvohnoma rasmiylashtiriladi.

 2-Misol. Aylanmadan olinadigan soliq to‘lovchi korxona 31-maydan keyin (ya’ni iyun oyida) ixtiyoriy ravishda QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tish uchun ariza taqdim etgan bo‘lsa, u 1-iyundan QQS to‘lovchisi bo‘la olmaydi. Korxona iyun oyida ariza yuborish orqali faqatgina 1-iyuldan QQS to‘lovchisi bo‘lishi mumkin.

Yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun misol:

1-Misol. Yakka tartibdagi tadbirkorning (YATT) tovar aylanmasi 2020-yilning 20-may kuni 100 mln. so‘mdan oshdi. YATT ixtiyoriy ravishda 5 kun ichida, ya’ni 25-may kuniga qadar ariza taqdim etish orqali 1-iyundan boshlab QQS soliq to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tadi.

2-Misol. Yakka tartibdagi tadbirkorning (YATT) tovar aylanmasi 2020-yilning 20-may kuni 100 mln. so‘mdan oshdi. YATT ixtiyoriy ravishta 5 kun ichida ariza taqdim etmagan taqdirda, mazkur YATTning tovar aylanmasi 1 mlrd. so‘mdan ortiqni tashkil etgunga qadar 20-maydan boshlab aylanmadan olinadigan soliq to‘lovchisi hisoblanadi.

Quyidagi holatlar qo‘shimcha aniqliklar kiritilishini talab etadi, xususan, qanday qilib QQS to‘lovchisini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi Guvohnomani olishdan oldin QQS to‘lovchisi bo‘lishi mumkin?

Agar, hamma narsa Nizomda belgilangan tartibda bo‘lsa va vazifalarning bajarilishida loqaydlikka yo‘l qo‘yilmasa, ariza berilgan kundan boshlab ro‘yxatdan o‘tishga qadar 11 kundan ko‘p bo‘lmagan muddat talab etiladi. Soliq kodeksi bo‘yicha QQS to‘lovchisi hisoblangan biroq, Guvohnomasi va QQS to‘lovchisi raqami bo‘lmagan, ro‘yxatdan o‘tish davridagi yangi soliq to‘lovchi qanday maqomga ega bo‘ladi?

 Soliq to‘lovchi Soliq kodeksiga asosan belgilangan tartibda oyning birinchi sanasidan QQS to‘lovchisi hisoblanadi. Arizani belgilangan tartibda oyning 5-sanasiga qadar taqdim etgan bo‘lsa, soliq to‘lovchi oyning birinchi sanasidan QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tkaziladi va ro‘yxatdan o‘tkazilgan Guvohnomada 1-sanadan o‘tkazilganligi ko‘rsatiladi.

Lekin, soliq to‘lovchi arizani belgilangan muddatidan kechiktirib taqdim etgan bo‘lsa, oyning birinchi sanasidan QQS soliq to‘lovchisi hisoblanadi va ariza taqdim etilgan sanadan QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tkaziladi va shu sanadan unda hisobga olish huquqi paydo bo‘ladi.

Misol: Korxona tovar aylanmasi may oyida 1 mlrd.so‘mdan oshdi va u 1 iyundan QQS to‘lovchisi hisoblanadi.

- 1-variant, ariza 5-iyunga qadar taqdim etilsa, soliq organi tomonidan ko‘rib chiqilib, 1-iyundan QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatga olinsin deb qaror qabul qilinadi va rasmiylashtirilgan Guvohnomada ushbu soliq to‘lovchi 1-iyundan ro‘yxatdan o‘tgan deb ko‘rsatiladi.

- 2-variant, ariza 5-iyundan keyin kechiktirib taqdim etilsa, masalan 9-iyunda – soliq organi tomonidan qo‘rib chiqilib, 9-iyundan QQS soliq to‘lovchisi sifatida ro‘yxatga olinsin deb qaror qabul qilinadi va rasmiylashtirilgan Guvohnomada ushbu soliq to‘lovchi 9-iyundan ro‘yxatdan o‘tgan deb ko‘rsatiladi.

Agar QQS to‘lovchisi ro‘yxatdan o‘tish jarayonida bo‘lsa, u holda hisobvaraq-fakturaning “QQS soliq to‘lovchisi ro‘yxat raqami” ustunida nimani ko‘rsatishi kerak? Ushbu davrda soliqlarni hisoblash va kontragentlar bilan munosabatlarni o‘rnatish qanday amalga oshiriladi?

 Soliq to‘lovchi arizani oyning 5-sanasiga qadar taqdim etgan bo‘lsa, u holda QQS soliq to‘lovchisi sifatida oyning 1- sanasi bilan ro‘yxatdan o‘tkazilishidan kelib chiqib, bu davrda soliq to‘lovchi xisobvaraq-fakturalarni QQS bilan rasmiylashtirishi shart bo‘ladi.

Guvohnoma va QQS ro‘yxat raqami olingandan so‘ng, zarur hollarda, ilgari yozib berilgan hisobvaraq-faktura bekor qilinadi va uning o‘rniga tuzatilgan hisobvaraq-faktura rasmiylashtiriladi.

Bunda, soliq to‘lovchi va uning kontragentlarida soliq hisobotlarini tuzishda (hisobot davri yakuni bilan) hisobga olish huquqi mavjud bo‘ladi.

Agarda ariza belgilangan muddatidan kechiktirib taqdim etilgan bo‘lsa, u ariza taqdim etilgan sana bilan ro‘yxatdan o‘tkaziladi va ro‘yxatdan o‘tkazilgunga qadar bo‘lgan davrda unda va uning kontragentlarida hisobga olish huquqi mavjud bo‘lmaydi.

Shuningdek, yangi Nizomda soliq to‘lovchini QQS to‘lovchilarining yagona reyestridan chiqarib tashlash to‘g‘risida qaror qabul qilingan paytdan e’tiboran reyestrdan chiqarilgunga qadar bo‘lgan vaqt oralig‘i hisobga olinmaganmi?

Agar, korxona tegishli ariza yuborgan holda QQS to‘lashni ixtiyoriy ravishda rad etsa va u yagona reestrdan kechroq o‘chirilgan holatda ham xuddi shu savol tug‘iladi. Ikkala holat ham soliq xatoliklari xavfini tug‘dirishi mumkinmi?

Birinchi holatda, Soliq organlari tomonidan QQS to‘lovchilari ro‘yxatidan chiqarish to‘g‘risida qaror qabul qilinganda bir vaqtning o‘zida mazkur soliq to‘lovchi avtomatik ravishda QQS to‘lovchilari reestridan ham chiqariladi.

Ikkinchi holatda, Soliq to‘lovchi QQSdan voz kechish va aylanmadan olinadigan soliqqa o‘tish uchun Soliq kodeksining 462-moddasi 2-qismiga asosan, aylanmadan olinadigan soliqni to‘lashga o‘tilayotgan navbatdagi soliq davri (kalendar yil) boshlanishiga qadar o‘n kundan kechiktirmay (ya’ni 21-dekabrga qadar) xabardor qilishi lozim. Shundan so‘ng korxona keyingi yil boshidan boshlab QQS to‘lovchisi hisoblanmaydi.

Shu bilan birga, soliq to‘lovchilarga qulaylik yaratish, hamda xatoliklarni keltirib chiqarmaslik maqsadida, mazkur Nizom bilan soliq to‘lovchilarga QQS to‘lovchilari reestridan chiqish uchun yil tugaganidan so‘ng 5 kun ichida (5-yanvarga qadar) ariza taqdim etish imkoniyati berilgan.

Masalan: Soliq to‘lovchi 2021-yil 1-yanvardan aylanmadan olinadigan soliqqa o‘tayotgan bo‘lsa, 2021-yil 5-yanvarga qadar ariza topshirishi lozim va u 2021-yil 1-yanvardan QQS to‘lovchilar reestridan chiqariladi. Agarda soliq to‘lovchi 5-sanaga qadar ariza taqdim etgan bo‘lsa, hisobvaraq-fakturalarni 2021-yildan boshlab QQSsiz rasmiylashtirishi lozim bo‘ladi.

Holat: Korxona 2021-yildan aylanmadan olinadigan soliqqa o‘tmoqchi va Soliq kodeksiga asosan 15-dekabrda xabarnoma berdi (21-dekabrgacha berish kerak), lekin 31-dekabrga qadar uning tovar aylanmasi 1 mlrd. sumdan ortiqni tashkil etdi va u QQSda qolishi majburligi ma’lum bo‘ldi. Nizomda mazkur jihatlarini inobatga olib, korxona yil tugugandan keyin 5-yanvarga qadar (ya’ni 1-yanvardan QQS soliq to‘lovchi hisoblanmagan holda) ariza yuborish orqali QQS to‘lovchilari reestridan chiqib ketish to‘g‘risida me’yor nazarda tutilgan.