O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 267-moddasi ikkinchi qismiga asosan soliq to‘lovchi amalga oshirayotgan faoliyat turiga bog‘liq bo‘lmagan yengil avtomobillar va ular uchun yoqilg‘ini sotib olishda to‘langan QQS summasi hisobga olinmaydi.

Shuningdek, mazkur moddaning birinchi qismida vakillik xarajatlari, soliq to‘lovchining shaxsiy ehtiyojlari uchun foydalanishga mo‘ljallangan hamda foyda solig‘ini hisoblab chiqarishda xarajatlar chegirib tashlanmaydigan tovarlar (xizmatlar) sotib olinganda soliq summasi hisobga olinmasligi belgilangan.

E’tibor berish lozimki, sotib olingan yengil avtomobil tadbirkorlik subyekti amalga oshirayotgan faoliyat turiga bog‘liq deganda – ushbu asosiy vosita obyektidan bevosita foydalanish orqali daromad olishga qaratilgan faoliyat tushuniladi. Masalan, yengil avtomobillarda yo‘lovchi tashish (taksi), tovarlar yoki taomlar yetkazib berish va shunga o‘xshash xizmatlar.

Aksincha, yengil avtomobildan xizmat avtomashinasi sifatida, shuningdek rahbar yoki ta’sischining shaxsiy ehtiyojlari maqsadida foydalanish soliq to‘lovchining daromad olishga qaratilgan faoliyat turiga bog‘liq bo‘lmaydi va bunday hollarda QQS summasi hisobga olinmasligi kerak.

Tekshiruvdan oldingi tahlillarda 2021-yil va 2022-yilning 6 oyi davomida 8 142 ta korxonalar tomonidan tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lmagan 2 562,9 mlrd.so‘mlik (QQS summasi 388,6 mlrd.so‘m) yengil avtomobillarni sotib olishda (import hamda ichki bozordan) to‘langan QQS summasi Soliq kodeksi talablariga zid ravishda hisobga olinganligi aniqlandi.

Bugungi kunda 934 ta korxona tomonidan mustaqil ravishda hisobga olingan 38,9 mlrd.so‘m QQS summasi hisobdan chiqarilib, aniqlashtirilgan qayta hisobotlar taqdim qilindi. Misol uchun:

1) “S.I.I” MChJ tomonidan 2022-yil yanvar-iyun oylarida 6 dona yengil avtomobil xarid qilingan bo‘lib, korxonada bor-yo‘g‘i 1 nafar xodim ishlaydi. Ushbu holatda xarid qilingan yengil avtomobillarni hech qanaqasiga ham korxona faoliyatiga bog‘liq deb bo‘lmaydi. Soliq to‘lovchi tomonidan QQS summasi hisobdan chiqarib tashlangan holda, qayta hisobot taqdim etildi.

2) “S.A.G” MChJ tomonidan 2021-yil may-iyun oylarida 2 dona qiymati 1 875,7 mln.so‘mlik (QQS summasi 373 mln.so‘m) yengil avtomobil (“Mercedes Benz”) import qilingan. Korxonaning faoliyati ishlab chiqarish (to‘qimachilik) bo‘lib, xarid qilingan yengil avtomobil korxona faoliyatiga mos emasligi to‘g‘risida tushuntirish ishlari natijasida korxona QQS summasini hisobdan chiqarib aniqlashtirilgan qayta hisobot taqdim etdi.

3) “T.C” MChJ tomonidan 2021-yil davomida 21 dona yengil avtomobil xarid qilingan bo‘lib, korxonaning faoliyati transport xizmati ko‘rsatish (yo‘lovchi tashish faoliyati). Ushbu holatda xarid qilingan yengil avtomobillar orqali korxona o‘z faoliyatini amalga oshirib, daromad oladi. Yengil avtomobillar korxona faoliyatiga bevosita bog‘liq bo‘lganligi sababli korxona tomonidan yengil avtomobillar uchun to‘langan QQS summasi hisobga olingan.

Elatib o‘tamiz: Yengil avtomobillar bo‘yicha hisobga olingan QQS summasiga tuzatish kiritgan holda, aniqlashtirilgan soliq hisobot taqdim etilmagan taqdirda, Davlat soliq xizmati organlari Soliq kodeksining 138-moddasiga asosan kameral soliq tekshiruvi o‘tkazishga haqli.