Siz tadbirkormisiz va biznes hamkoringizdan shubhalanyapsizmi? Lozim darajada ehtiyotkor bo‘lmoqchisiz, lekin nimaga asoslanishni bilmayapsizmi?  Kontragentingiz hisoblangan qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) summalarini to‘laganligiga ishonch hosil qilish uchun DSQ veb-saytidagi maxsus «Lozim darajadagi ehtiyotkorlik» bo‘limidan foydalaning.  

Teng huquq va majburiyatlar

Soliq qonunchiligiga ko‘ra soliq munosabatlarida soliq to‘lovchilar kontragentlarni tanlash chog‘ida lozim darajada ehtiyotkorlik qilishlari kerakligi belgilangan. Bu kontragentning bitim (operatsiya) bo‘yicha majburiyatlarni bajarish qobiliyatini, ya’ni buning uchun tegishli ishlab chiqarish bazasi va xodimlarning mavjudligi, uning moliyaviy holati va ishbilarmonlik obro‘sini tekshirishga qaratilgan harakatlardan iborat bo‘ladi. Bundan tashqari, kontragentning soliq organlarida QQS to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tganligini o‘rganish talab etiladi.

Lozim darajada ehtiyotkorlikni namoyon qilmaslik soliq to‘lovchilarga  xarajatlarni tan olmaslik uchun alohida holat bo‘la olmaydi.

«Soliq to‘lovchi tomonidan uning oldidagi o‘z majburiyatlarini bajarmagan shaxslar bilan tuzilgan bitimlar bo‘yicha qilingan xarajatlar (ko‘rilgan zararlar), agar ushbu soliq to‘lovchi bitim tuzayotganda lozim darajada ehtiyotkorlik qilmagan bo‘lsa, soliq solish maqsadida tan olinmaydi». (Soliq kodeksi, 15-modda)

Soliq to‘lovchilarning ayrim harakatlari – qachonki, soliq to‘lovchi yagona yoki ustuvor maqsadi soliq to‘lamaslik tarzidagi asossiz soliq nafi olishdan yoxud o‘zi to‘laydigan soliqlarning summasini kamaytirishdan iborat bo‘lgan operatsiyalarni yoki operatsiyalar ketma-ketligini amalga oshirsa, uning bunday harakatlari huquqni suiiste’mol qilish deb e’tirof etiladi.

Xususan, huquq suiiste’mol qilingan hollarda, soliq organlari soliq to‘lovchi to‘lashi lozim bo‘lgan soliqlarning summalarini aniqlashda huquqni suiiste’mol qilish alomatlariga ega bo‘lgan ayrim operatsiyalarni yoki operatsiyalar ketma-ketligini e’tiborga olmaslikka haqli.

Soliq organlari to‘lanishi lozim bo‘lgan soliqlar summalarini bunday suiiste’mollikning ta’sirini istisno etadigan tarzda o‘zgartirishga haqli». (Soliq kodeksi, 14-modda)

Ro‘yxat nimga asoslangan? 

Yashirin iqtisodiyotni qisqartirish hamda tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun teng raqobat muhitini yaratish maqsadida to‘lanishi lozim bo‘lgan soliq summalarni noqonuniy kamaytirishga qaratilgan shubhali bitim (operatsiya)larni amalga oshirgan 396 ta tadbirkorlik sub’ektlari ro‘yxati shakllantirildi.

Soliq summalarni noqonuniy kamaytirishga qaratilgan shubhali operatsiyalarni amalga oshirgan korxonalarni aniqlash mezonlari:

– Ta’sischiligida (rahbarligida) ro‘yxatdan o‘tgan ikki va undan ortiq tadbirkorlik sub’ektlari qisqa muddat (1 yil) faoliyat yuritgan holda 100,0 mln.so‘m va undan ortiq soliq majburiyatini (soliq qarzini) bajarmagan holatlar mavjudligi;

– Bir yil davomida uch va undan ortiq hududga yuridik manzilini o‘zgartirishi;

– Faoliyat boshlagan davrdan boshlab, qisqa muddatlarda yirik miqdorda tovar aylanmasini amalga oshirib, rasmiy ishlayotgan xodimlar sonini kam ko‘rsatish;

– Rasmiylashtirilmagan (kirim qilinmagan) tovarlarni saqlashi, ulardan foydalanishi va realizatsiya qilinishi;

– Xarid qilingan tovarlarni (shu jumladan, import) realizatsiya qilmasdan qoldiqda aks ettirilishi va (yoki) tovar qoldig‘i mavjud bo‘lgan holda qo‘shimcha ravishda aynan shu tovarlarni xarid qilinishi;

– Soliq majburiyatini bajarmagan sub’ektlarni o‘ziga qo‘shib olish natijasida bankrotlik e’lon qilishi;

– Soliq to‘lovchi tomonidan qayd etilgan manzil (bozorlar, savdo komplekslari va biznes markazlar bundan mustasno) bir nechta (uch va undan ortiq) soliq majburiyatini bajarmaganligi natijasida bankrot deb topilgan, shuningdek soliq to‘lamaslik xavfi yuqori bo‘lgan boshqa soliq to‘lovchilar tomonidan ko‘rsatilgan manzil bilan mos kelishi;

– Huquqni suiiste’mol qilish, qalbaki yoki ko‘zbo‘yamachilik uchun bitimlar tuzish (operatsiyalar amalga oshirish) orqali soliqlarni to‘lamaslik yoki to‘liq to‘lamaslik faktlari aniqlanganda;

– To‘lanishi lozim bo‘lgan QQS summalarni kamaytirish tarzidagi huquqni suiiste’mol qilgan (shubhali) korxonalar ro‘yxatiga kiritilgan sub’ektlar bilan bir necha marta (ikki va undan ortiq) operatsiyalarni amalga oshirilishi.

Buning oqibatlari qanday?

“Shubhali” korxonalar ro‘yxatiga kirgan soliq to‘lovchilarga QQS guvohnomasi berilmasligi (yoki bekor qilinishi) , shuningdek QQS summasi hisobga olinmasligi, shu jumladan ularning kontragentlari uchun ham mumkin.

Ushbu ro‘yxatga kirgan 396 ta korxona va ularning 10 mingga yaqin kontragentlariga tegishli xabarnomalar yuborilgan. Agarda ular aniqlashtirilgan soliq xisoboti taqdim qilsalar hamda xisoblangan soliq summalarini to‘lasa, huquqiy oqibatlar kelib chiqmasligi va mazkur ro‘yxatdan chiqarish imkoniyati paydo bo‘ladi.

Mazkur ro‘yxat asosidagi servis tadbirkorlar va aholi orasida qonuniy biznes yuritishning nufuzini oshirishga hamda noqonuniy tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxslarga nisbatan murosasizlik hissini shakllantirishga xizmat qiladi. 

Davlat soliq qo‘mitasi Matbuot xizmati