Savdo va xizmat ko‘rsatish sohasidagi hisob-kitoblar tizimiga onlayn nazorat kassa mashinalari va virtual kassalarni joriy qilish tartibi to‘g‘risida maʼlumot.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 6 sentyabrdagi «Savdo va xizmat ko‘rsatish sohasidagi hisob-kitoblar tizimiga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy qilish hamda ushbu sohada jamoatchilik nazoratini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» PF-5813–sonli Farmoni qabul qilindi.

Ushbu Farmon ijrosi yuzasidan Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 23 noyabrdagi №943-sonli “Onlayn nazorat-kassa mashinalari va virtual kassa tizimi qo‘llanilishini taʼminlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori tasdiqlandi.

Qarorga muvofiq, tadbirkorlik subyektlariga aholi bilan pulli hisob-kitoblarni amalga oshirishda, O‘zbekiston hududida faqat belgilangan tartibda Davlat reyestriga kiritilgan onlayn-NKM va virtual kassalardan foydalanishga ruxsat etilishi, onlayn nazorat-kassa mashinalari va virtual kassa tizimini qo‘llash tartibi va ularga qo‘yiladigan texnik talablar, shuningdek ularni Davlat reyestriga kiritish tartibi va texnik xizmat ko‘rsatish markazlarini Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi belgilandi.

Onlayn nazorat-kassa mashinasi – fiskal modulga bog‘lanish imkoniyatiga ega bo‘lgan, fiskal hujjatlarni hosil qiluvchi, fiskal hujjatlarni fiskal maʼlumotlar operatoriga real vaqt rejimida uzatishni taʼminlovchi va qog‘ozga chop etuvchi elektron hisoblash mashinalari, boshqa qurilmalar va ularning komplekslari hisoblanadi.

Virtual kassa — fiskal modulga bog‘lanish imkoniyatiga ega bo‘lgan, fiskal hujjatlarni hosil qiluvchi va hosil qilingan fiskal hujjatlarni fiskal maʼlumotlar operatoriga real vaqt rejimida uzatishni taʼminlovchi, cheklarni qog‘ozga chop etish yoki ularni elektron shaklda yuborish funksiyasiga ega bo‘lgan dasturiy mahsulot va ularning komplekslaridir.

Fiskal modul — fiskal maʼlumotlar operator tomonidan ishlab chiqilgan, maxsus himoyalangan dasturiy taʼminotga ega bo‘lgan, o‘zi ulangan qurilmaning hisoblash quvvati va dasturiy mahsulotini ishlatmagan holda fiskal maʼlumotlarning qonun xujjatlarida belgilangan tartibda milliy standartlar asosida kriptografik himoyasini taʼminlovchi fiskal xotira vazifasini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan fizik qurilma hisoblanadi.

Texnik xizmat ko‘rsatish markazlari (TXKM)–onlayn-NKM va (yoki) virtual kassalarga uzluksiz servis xizmati ko‘rsatuvchi, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda Davlat reyestriga kiritilgan yuridik shaxslar. Ular tadbirkorlik subyektlari bilan o‘zaro munosabatlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda shartnoma asosida, onlayn-NKM yoki virutal kassalarni Davlat soliq xizmati organlaridan ro‘yxatdan o‘tkazadi va ularga 24 soat davomida xizmat ko‘rsatadi. TXKM Respublikaning istalgan hududlarida malakali mutaxassislarga ega bo‘lgan filiallarini ochishi yoki sheriklik asosida faoliyat yuritishi belgilangan. TXKM tadbirkorlik subyektlariga o‘rnatilgan onlayn-NKM qurilmalari va virtual kassalarni majburiy tartibda bir yilda bir marta texnik va dasturiy ko‘rikdan o‘tkazib boradi. TXKM tomonidan onlayn-NKM yoki virtual kassa nosozligi davrida tadbirkorlik subyektini bir kun ichida zaxiradagi onlayn-NKM yoki virtual kassa bilan taʼminlashi kerak. Tadbirkorlik subyektlari davlat reyestriga kiritilgan istalgan turdagi onlayn-NKM yoki virtual kassalarni mustaqil sotib olishi hamda istalgan texnik xizmat ko‘rsatish markazlariga ro‘yxatdan o‘tishi uchun ariza taqdim qilishi mumkin.

Onlayn-NKM yoki virtual kassalarni ro‘yxatga olish arizasiga:

- turg‘un savdo (xizmat ko‘rsatish) shahobcha mavjudligini tasdiqlaydigan hujjat nusxasi;

- texnik xizmat ko‘rsatish markazi bilan tuzilgan shartnoma nusxasi;

- shaxobcha manzilining xaritadagi koordinatasi maʼlumotlari ilova qilinadi.

TXKM 4 ish soat ichida taqdim etilgan maʼlumotlarni maxsus axborot tizimida qayd etadi va ishchi holatga keltirilgan onlayn-NKM yoki virtual kassani tadbirkorlik subyektiga taqdim etadi. Onlayn-NKM yoki virtual kassani Davlat soliq xizmati organlarida ro‘yxatga olinganligi to‘g‘risidagi maʼlumotlar tadbirkorlik subyektining shaxsiy kabinetiga yuboriladi.

Aholi bilan pulli hisob-kitob amalga oshirish jarayonida Onlayn-NKM yoki virtual kassani qo‘llash tartibi quyidagicha:

- xaridor mahsulot(xizmat) uchun to‘lovni amalga oshiradi;

- sotuvchi onlayn-NKM yoki virtual kassada to‘lovni qayd etadi, to‘lov maʼlumotlari onlayn NKM yoki virtual kassa orqali fiskal maʼlumotlar operatoriga yuboriladi va xaridorga maxsus QR-kodli chek taqdim etiladi;

- fiskal maʼlumotlar operatori o‘z navbatida Davlat soliq qo‘mitasi maʼlumotlar bazasiga kassa cheki maʼlumotlarini qayd etadi;

- xaridor chekning haqiqiyligini maxsus mobil ilova bilan QR-kodni skanerlash orqali tekshiriladi.

Farmon bilan naqd pul tushumiga ega bo‘lgan tadbirkorlik subyektlarining onlayn nazorat-kassa mashinalari yoki virtual kassadan foydalanishga bosqichma-bosqich o‘tkazish grafigi tasdiqlandi.

- Unga ko‘ra, alkogol va tamaki mahsulotlari, dori-darmon, avtomobillarga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz yoqilg‘isi savdosi bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlik subyektlari – 2020 yil 1 yanvardan;

- o‘tgan yil yakunlari bo‘yicha yillik oboroti (tushumi) besh milliard so‘mdan oshgan tadbirkorlik subyektlari – 2020 yil 1 avgustdan;

- o‘tgan yil yakunlari bo‘yicha yillik oboroti (tushumi) yuz million so‘mdan oshgan yoki yil davomida ushbu chegaraviy miqdorga yetgan tadbirkorlik subyektlari – 2021 yil 1 yanvardan;

- qolgan barcha tadbirkorlik subyektlari – 2022 yil 1 yanvardan onlayn nazorat-kassa mashinasi yoki virtual kassadan foydalanishga o‘tishi shartligi ko‘rsatilgan.

Tadbirkorlik subyektlari onlayn-NKM yoki virtual kassa tizimidan foydalanishga o‘tgan taqdirda quyidagi qulayliklarga ega bo‘ladi:

- kassir-operatsiyachi tomonidan nazorat-kassa daftarini yuritishni va har bir NKM bo‘yicha kunlik hisobotni chiqarib olish majburiyati bekor qilinadi;

- realizatsiya qilingan mahsulot jismoniy shaxs yoki uning oila aʼzolariga ajratilgan tomorqa yer uchastkasida yetishtirilganligini tasdiqlovchi hujjatni talab qilish tartibi bekor qilinadi;

- virtual kassa dasturiy mahsulotining bazaviy qismi DSQ tomonidan bepul beriladi;

- plastik kartalari yoki chegirma kartalariga o‘tkazilgan bonuslar (cashback) daromad solig‘i bazasi sifatida qaralmaydi;

- kunlik o‘rtacha naqd pul tushumi miqdori bazaviy hisoblash miqdorining 20 baravaridan kam summalarni bank kassalariga inkassatsiya xizmatlari orqali o‘zlari belgilagan davrlarda yoki mustaqil ravishda topshirish huquqi beriladi;

- 2021 yil 1 yanvarga qadar onlayn-NKMni joriy etish bilan bog‘liq xarajatlari ularning keyingi soliq to‘lovi hisobidan, bazaviy hisoblash miqdorining 10 barobarigacha kamaytiriladi.

Qisqa qilib aytganda, onlayn NKM va virtual kassa tizimini qo‘llashga o‘tilganda:

- real vaqt rejimida sohadagi tushumlarni nazorat qilish imkoni paydo bo‘ladi;

- soliq bazasini shakllantirish manbalari yana-da to‘liq qamrab olinadi;

- Davlat soliq xizmatlari organlari bilan bevosita aloqalar kamayadi;

- tovarlar, ishlar va xizmatlarni real sotish hajmini aniqlash orqali soliq solinadigan baza ko‘payadi;

- soliqlardan bo‘yin tovlash holatlari kamayadi;

- tadbirkorlik subyektlariga sifatli va uzluksiz xizmat ko‘rsatish taʼminlanadi;

- maʼlumotlar ishonchliligi kafolatlanadi;

- sohada tushumlarni yashirish usullarini cheklash imkoni paydo bo‘ladi;

- sohada jamoatchilik nazoratini kuchayishiga olib keladi;

- xaridorlarni huquq va manfaatlari himoya qilinishi yana-da kafolatlanadi;

- xufyona iqtisodiyot ulushi qisqaradi;

- savdo (xizmat ko‘rsatish) shahobchalaridagi tekshiruvlar kamayadi;