O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Soliq qo‘mitasi

Буюк Темур – жаҳон солиқ сиёсатининг асосчиларидан бири

09/04/2020

Жаҳонда солиққа тортишнинг умумий принциплари биринчи бор Адам Смит, Вильям Петти ва Давид Рикардо асарларида ишлаб чиқилган, деб ҳисобланади.

Бироқ улардан 300-400 йил олдин яшаган Амир Темур ўзининг “Темур тузуклари”да солиқлар ва солиққа тортиш масалаларига жуда катта эътибор қаратиб, солиқларнинг тенглик, адолатлилик принциплари ва солиқ имтиёзлари ҳақида алоҳида тўхталиб ўтган.

Жаҳон тарихида ёрқин из қолдирган соҳибқирон Амир Темур ўз «Тузуклари»да давлатни солиқ йиғимларидан ташкил топган бюджет асосида бошқариш тизими жорий этгани ҳақида ёзади.

Буюк аждодимиз солиқларни тўлаш тартиби ва вақти, ҳар бир ҳудудда олинаётган даромадлар ва ўзига хосликларни ҳисобга олган ҳолда, имтиёзлар тизимидан фойдаланиш, уларга мувофиқ давлат ғазнаси ва маҳаллий бюджетни шакллантириш каби тушунчалар аниқ белгилаб қўйилган солиқ тизимининг асосчиси бўлди.

Амир Темур даврида ташландиқ ерларни ободонлаштириш билан шуғулланганлар солиқлардан озод қилинган. Маҳаллий даражада жорий қилинган барча катта йиғимлар ҳам бекор қилинган. Ғазнада йиғилган маблағлар боғлар барпо этиш, суғориш тизимларини бунёд қилиш ва суғориш ишларини амалга оширишга йўналтирилган.

Солиқларнинг сезиларли қисми ижтимоий эҳтиёжлар, энг аввало, ишлашга лаёқатсиз бўлган камбағаллар ва беморларга ёрдам беришга сарф этилган. Шунингдек, буюк Амир Темур илм-фан ва маърифатни ривожлантириш ва маданиятнинг гуллаб-яшнаши учун ҳам маблағни аямаган.

Бугунги кунда Ўзбекистонда улуғ аждодимиз томонидан асос солинган бу анъаналар замонавий асосда бойитилиб, ўзининг давомини топмоқда.