Мана, неча ойки, пандемия “ҳукмрон” ва бу қачонгача давом этиши ҳали номаълум. Фақат шуниси аниқки, айнан мана шу давр замонавий ахборот технологиялари ривожи қанчалик муҳим эканини яна бир карра исботламоқда.

    Масалан, электрон ҳужжат алмашиш тизими – электрон ҳисобварақ-фактуралар (ЭҲФ) қулайлик, тезкорлик ва хавфсизлик бобида замон талаби ва ҳозирги вазият учун ҳам ҳар томонлама тўғри ечим бўлиб қолмоқда.

    Жорий йил 6 август ҳолатига ЭҲФ ахборот тизимидан фойдаланувчи 275,2 мингдан ортиқ хўжалик юритувчи томонидан расмийлаштирилган электрон ҳисобварақ-фактуралар умумий сони 11,2 млн. дан ошди.

    Ушбу тизимда қўшилган қиймат солиғи тўловчиси бўлган корхоналар ҳам фаол: мазкур тоифадаги 107 409 та корхонадан 97 655 таси ёки 91 фоизи ўз фаолиятида ҳисобварақ-фактураларнинг электрон шаклини самарали қўлламоқда. 10,4 млн. дан ортиқ расмийлаштирилган ЭҲФ айнан уларнинг ҳиссасига тўғри келади.

    Тизим фойдаланувчиларига хизмат кўрсатувчи операторлар сони ҳам тобора ўсиб бормоқда. Йил бошида улар 2 та эди, айни пайтда бу рақам яна 18 тага ортди.  Яна 13 та корхона оператор мақомига эга бўлиш истагини билдирган. Ҳозир улар билан роуминг оператори ўртасида тизимлараро интеграция жараёни давом этмоқда.

    ЭҲФ операторлари сони ортишининг афзаллиги кўп:

    Аввало, тадбиркорлик субъектлари учун танлов имконияти кенгаяди. Операторлар ўртасида соғлом рақобат кучаяди. Бу, хизматлар сифати ошишининг асосий кафолатидир. Яна бир муҳим жиҳат операторлар томонидан кўрсатиладиган хизмат ҳақи арзонлашиши билан боғлиқ.

    Хуллас, ЭҲФ тизимида бугун юқори имконият, қулайликлар бор ва эртага улар янада кўпаяди, кенгаяди. Аммо... ҳалигача ўз фаолиятида ҳисобварақ-фактураларнинг қоғоз шаклини қўллаётганлар ҳам йўқ эмас.

    Ваҳоланки, қонунчиликда жорий йил аввалидан хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятига электрон ҳисобварақ-фактуралар (ЭҲФ) тизими мажбурий тартибда татбиқ этилиши белгиланган.

    ЭҲФ тизими тадбиркорни ортиқча қоғоз ишларидан халос қилади, вақт ҳамда бошқа харажатларини тежашга хизмат қилади. Бухгалтерия ҳисоблашидаги хатоликларнинг олдини олади ва ҳисоботларнинг юборилишини автоматлаштиради. Барча товарлар (ишлар, хизматлар) реализацияси тўғрисидаги маълумотлар 5 йилдан 10 йилгача  электрон ҳужжат тарзида сақланади. Шунча афзаллик ва имкониятлардан муҳими борми?! Нега улардан самарали фойдаланмаслик керак?!  

    Масаланинг бошқа томонга эътибор қаратсак: ЭҲФ тизими билан ноинсоф солиқ тўловчиларни аниқлаш осон. Чунки у давлат солиқ хизмати органларига реал вақт режимида қандай маҳсулот харид қилингани ёки сотилганини кўриш имконини беради. ҚҚС бўйича хатоликларни аниқлаш жараёнини автоматлаштиради ва қўшилган қиймат солиғини ҳисобга олишда асоссиз ёндашувларни олдини олишга шароит яратади. Бир сўз билан айтганда, мазкур тизим яширин иқтисодиётга қарши ва унга йўл қўймасликни кўзлайди.  

    ЭҲФ тизимига ўтишни пайсалга солаётганларга сабаб шудир эҳтимол. Нима бўлганда ҳам бу “уддабуронлик” фош бўлмай, жавобини олмай қолмайди.

Абдукарим ЭШБОЕВ,

“Янги технологиялар” илмий-ахборот маркази мутахассиси