Янги таҳрирдаги Солиқ кодексида камерал назорат солиқ назорат шакли сифатида эмас, балки солиқ текширув тури сифатида киритилди.

Кодексда солиқ текширувининг бу турини қай тартибда ўтказиш ҳам аниқ белгилаб берилди.

Камерал солиқ текшируви солиқ тўловчи ҳисоботини унинг фаолияти тўғрисида мавжуд бўлган бошқа маълумотларни таҳлил қилиш асосида солиқ органи томонидан ўтказилади.

Соҳада олиб борилаётган ислоҳотлардан кўзланган асосий мақсадлардан бири солиқ тўловчилар давлат солиқ хизмати ходимларини назоратчи эмас, балки яқин ҳамкор сифатида қабул қилишига эришишдир.

Камерал солиқ текшируви ўтказишда ҳам тадбиркорни жазолаш эмас, унга хатосини тўғрилашга имкон бериш назарда тутилган.

Яъни камерал солиқ текшируви натижасида ҳисоботларда тафовут аниқланса, тадбиркорга уларни мустақил равишда бартараф этиш ҳуқуқи берилади.

Бу солиқ тўловчини келажакда хатоларга йўл қўймаслик чораларини кўришга ундайди ва солиқ органларига нисбатан ишончи ортишига хизмат қилади.

Камерал солиқ текшируви қандай ўтказилади?

Камерал солиқ текширувлари солиқ органи раҳбари ёки унинг ўринбосари буйруғи асосида ўтказилади.

Агар солиқ даври учун солиқ мониторинги ўтказилаётган бўлса, бундай давр учун камерал солиқ текшируви ўтказилмайди. Солиқ мониторинги муддатидан олдин тугатилган тақдирда эса, камерал солиқ текшируви белгиланган тартибда ўтказилиши мумкин.

Камерал солиқ текшируви жараёнида солиқ органи солиқ тўловчидан (солиқ агентидан, учинчи шахсдан) сўровнома орқали солиқ ва йиғимларни тўлаш билан боғлиқ ҳужжатларни ва бошқа ахборотларни талаб қилиб олишга ҳақли.

Бунда асосан, бирламчи ҳужжатлар, бухгалтерия ҳисоби реестрлари ҳамда солиқларни ҳисоблаб чиқариш учун асос бўлган бошқа ҳисоб ҳужжатлари ва тушунтиришлар назарда тутилади.

Солиқ органининг сўровномасида талаб этилган ҳужжатлар ёки тушунтиришлар солиқ тўловчи томонидан сўровнома олинган кундан эътиборан беш иш куни ичида тақдим этилиши лозим.

Текширув натижасини расмийлаштириш тартиби

Камерал солиқ текширувида тафовутлар ёки хатолар аниқланса, солиқ органи томонидан солиқ тўловчига уни мустақил равишда бартараф этилиши юзасидан талабнома юборилади. Унда аниқланган хатолик ва тафовутлар солиқ ва бухгалтерия ҳисоби қонун ҳужжатлари асосида аниқ ва тушунарли тарзда акс эттирилади.

Хато ва тафовутларни бартараф этиш юзасидан талабнома юборилган сана эса камерал солиқ текширувини ўтказиш тугатилган сана ҳисобланади.

Ўрганиш ва таҳлил қилиш якунлари бўйича тафовут ва хатолар аниқланмаса, камерал солиқ текшируви якунланган ҳисобланади.

Таъкидлаш жоиз, текширувнинг бу тури солиқ тўловчи ва давлат солиқ хизмати органлари учун бирдек фойдали.

Яъни давлат солиқ хизмати ходимларининг тадбиркор фаолиятига ортиқча аралашуви чекланиб, асосий ресурслар фойдали томонга йўналтирилишига замин яратади.

Тадбиркор эса ташқи аралашувсиз, хатоларини тўғрилаш, қолаверса, эркин фаолият юритиш имконига эга бўлади.

Шерзод Нурматов,

Давлат солиқ қўмитаси катта инспектори