Bandlik sohasidagi munosabatlarni tartibga solish maqsadida O‘zbekiston Respublikasining «Aholi bandligi to‘g‘risida»gi Qonuni qabul qilindi. (20.10.2020 y., O‘RQ-642-son).

Bandlik fuqarolarning qonun hujjatlarida taqiqlanmagan, o‘z shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlarini qanoatlantirish bilan bog‘liq bo‘lgan, ularga ish haqi (mehnat daromadi) keltiradigan faoliyatidir.

Bandlik borasida fuqarolarning bir necha toifalari mavjud, shu jumladan, o‘zini o‘z band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tganlar ham ish bilan band fuqarolar hisoblanadi. (4-modda).

Mazkur Qonunga ko‘ra, davlat boshqaruvi organlari mehnat bozorini rivojlantirishni, aholi bandligini ta’minlashni nazarda tutuvchi tuzilmaviy, moliyaviy, kredit, investisiga oid va soliq siyosatini amalga oshirishga doir chora-tadbirlarni ishlab chiqadi (11-modda) va oilaviy tadbirkorlikni, hunarmandchilikni, shaxsiy yordamchi xo‘jaliklarda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishni, kasanachilikni rivojlantirishga ko‘maklashadi.

Qonunda o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun alohida band mavjud. Sakkizinchi bobda o‘zini o‘zi band qilishga oid muhim mezonlar beliglangan.

Mehnatga layoqatli shaxslarni o‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatga olish ro‘yxatga olinganlik faktini tasdiqlovchi matrisali shtrix kod (QR kod) berilgan holda maxsus mobil ilova (Davlat soliq qo‘mitasining SOLIQ mobil ilovasi nazarda tutilmoqda) yoxud soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti orqali xabar qilish tartibida amalga oshiriladi. O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar faoliyatida ishchi yollashga yoki ish beruvchiga ega bo‘lishga haqli emas. Ushbu talablar bajarilmagan taqdirda o‘zini o‘zi band qilganlik maqomi bekor qilinadi. (35-modda)

36-moddada O‘zini o‘zi band qilgan shaxslarga soliq solish ko‘rsatib o‘tilgan. O‘zini o‘zi band qilgan shaxslarning mehnat faoliyati natijasida olingan daromadlar jismoniy shaxsning yalpi daromadi tarkibiga kiritilmaydi. O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar o‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida amalda ishlab berilgan vaqtdan qat’i nazar, bazaviy hisoblash miqdori stavkasining 50 foizidan kam bo‘lmagan miqdorda ijtimoiy soliq to‘laydi. Ushbu soliq summasi byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga to‘liq yo‘naltiriladi. Imtiyozlar, mikrokreditlar, o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun qo‘llanmalar 37-moddada ko‘rsatib o‘tilgan.

Qonunga muvofiq belgilangan tartibda ishsiz deb e’tirof etilgan shaxslar ishsizlik nafaqasi olish huquqiga ega. Ishsizlik nafaqasi ishsiz deb tan olingan shaxsga u mahalliy mehnat organida ish qidirayotgan shaxs sifatida ro‘yxatga olingan birinchi kundan e’tiboran hisoblanadi va to‘lanadi. Ishsizlik nafaqasiga soliq solinmaydi. Keyingi moddalarda ishsizlik nafaqasini to‘xtatib turish va tugatish asoslari ko‘rsatilgan. (11-bob, 51-modda).

Ushbu Qonun O‘zbekiston fuqarolari, chet el fuqarolari va O‘zbekistonda doimiy yashovchi fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasida mehnat faoliyati bilan shug‘ullanadigan chet el fuqarolariga nisbatan qo‘llaniladi.

DSQ Matbuot xizmati