Bugun nafaqat davlat tashkilotlari va korxonalar faoliyatini, balki oddiy insonlar hayotini ham zamonaviy raqamli texnologiyalarsiz tasavvur qilish mushkul.

Raqamli texnologiyalar mahsulot va xizmatlar sifatini oshiribgina qolmay, ortiqcha xarajatlarni ham kamaytiradi. Shu bilan birga, o‘zaro munosabatlarda inson aralashuvini cheklab, korrupsiyani yo‘qotishda samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi.

Davlat soliq qo‘mitasida ayni maqsadlardan kelib chiqib, jismoniy va yuridik shaxslarni soliqqa tortish va soliq hisobotlarini tekshirishda to‘liq avtomatlashtirilgan tizim yo‘lga qo‘yilmoqda.

Xavfni tahlil qilishning yangicha tizimi

Ta’kidlash joizki, sohaga raqamli texnologiyalar tatbiq etilishi natijasida korrupsiyani bartaraf etuvchi, xalqaro tajribada sinovdan o‘tgan tizimlarni joriy etish imkoniyatlari ortmoqda.

Joriy yildan mamlakatimizda shaffoflik va oshkoralikni ta’minlash maqsadida xavfni tahlil qilishning yangicha – “Tahlika-tahlil” tizimi joriy etilyapti.

Yangi tizim mustaqil ravishda tashqi aralashuvlarsiz, tadbirkorlar faoliyatini tahlil qilish va soliqqa oid huquqbuzarlik xavfini baholash imkonini beradi.

Halol faoliyat yuritayotgan tadbirkorlarning tom ma’nodagi himoyachisi bo‘ladi. Soliq majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarib, hisobotlarni to‘g‘ri yuritib borgan tadbirkorlik sub’yektlarida soliq tekshiruvi o‘tkazilishini butkul cheklaydi. Aksincha holatlarda tadbirkorlik sub’yektlariga jazo muqarrar.

Yashil, sariq va qizil – bu svetofor emas

Hozirda soliq xavfini aniqlash va soliq to‘lovchilarni segmentlashning avtomatlashtirilgan tizimi test rejimida ishga tushirilgan.

Xavfni tahlil qilish dasturiga muvofiq, amaldagi barcha xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar ma’lum mezonlar asosida avtomatik ravishda xavf darajasiga ko‘ra, yashil, sariq va qizil yo‘lakchaga bo‘linadi. Ya’ni tadbirkorlik sub’yektlari belgilangan soliq qonunchiligi buzilishi xavfi mezonlari va ularga nisbatan o‘rnatilgan ballar asosida baholanadi.

Jamlangan umumiy ko‘rsatkich bo‘yicha eng yuqori ballga ega soliq to‘lovchilari saralanadi.

Tadbirkorlik sub’yektining soliq hisobotlari tashqi manbalar ma’lumotlariga mos kelsa, uning faoliyatiga soliq organilari mutlaqo aralashmaydi. Bunday halol soliq to‘lovchilar dastur tomonidan yashil yo‘lakchaga mansub deb topiladi.

Xavflilik darajasi past bo‘lgan yashil yo‘lakcha korxonalariga nisbatan hech qachon soliq tekshiruvlari amalga oshirilmaydi. Ushbu korxonalarga yuqori darajadagi soliq xizmatlari ko‘rsatiladi.

Xavf darajasi o‘rtacha bo‘lgan sariq yo‘lakchaga kiritilgan korxonalarga nisbatan faqat kameral soliq tekshiruvi amalga oshiriladi. Ushbu korxonalarga aniqlangan xato-kamchiliklarini bartaraf etish bo‘yicha hisobotini tuzatish imkoni beriladi.

Faoliyatida soliqdan bo‘yin tovlash, hisobvaraq-fakturalarni qalbakilashtirish, soliq va moliyaviy hisobotlardagi ko‘rsatkichlarni qasddan buzib ko‘rsatish holatlari aniqlangan tadbirkorlik sub’yektlariga nisbatan, sayyor tekshiruv yoki soliq auditi tayinlanadi.

Xavflilik darajasi o‘ta yuqori bo‘lgan bunday korxonalar qizil yo‘lakchaga ajratiladi. Ular faoliyatini to‘g‘ri yo‘lga qo‘ygunga qadar doimiy nazoratda bo‘ladi.

Soliq xavfi mezonlari nima?

Soliq xavfi mezonlari bir necha yo‘nalishlarni qamrab oladi.

Jumladan:

– soliq hisobotlarini to‘liq va o‘z vaqtida taqdim etilishi;

– soliq qarzdorligi mavjudligi va uning o‘sib borishi;

– tovar aylanmasini to‘liq ko‘rsatilishi;

– tashqi manbadan olingan ma’lumotlar bilan hisobotda ko‘rsatilgan ma’lumotlarning mos kelishi;

– jinoyat ishi ochilgan sub’yektlarlar bilan faoliyat yuritilishi kabilar soliq xavfi mezonlari hisoblanadi.

“Tahlika-tahlil” – adolat mezoniga hamohang tizim

Mazkur “Tahlika-tahlil” tizimining joriy etilishi halol tadbirkorlar faoliyatiga ortiqcha aralushuvlarni bartaraf etib, asosiy resurslarni xafv darajasi yuqori bo‘lgan korxonalarni sog‘lomlashtirishga yo‘naltiradi.

Zero, korrupsiyaga qarshi kurashishda inson aralashuvini qisman yoki butunlay cheklaydigan avtomatlashtirilgan maxsus dasturiy mahsulot yaratish – Davlat soliq qo‘mitasining asosiy maqsadlaridan biridir.

DSQ Matbuot xizmati.