Жорий йилнинг сентябрь-октябрь ойларида солиқ органлари томонидан ўтказилган камерал назорат тадбирлари натижасида ҚҚС ҳисоботи бўйича 250 млрд. сўмдан ортиқ миқдордаги 3 мингдан зиёд номутаносиблик ҳолатлари аниқланган.

Тафовутлар асосан корхоналар бирон-бир сабаб билан ҚҚС ҳисоботида сотилган даромадларни акс эттирмаганлиги, етказиб берилган товарлар ёки хизматлар бўйича ҳисобварақ-фактураларни расмийлаштирган-у, аммо уларни ўзларининг савдо реестрларига киритмаганлиги туфайли юзага келган.

Товарлар ёки хизматларни сотиб олувчилар солиқ ҳисоботларидаги савдо реестрларида ҳисобварақ-фактураларни кўрсатиб, етказиб берувчиларнинг ҳисобварақ-фактураларида акс этган ҚҚС миқдорини ҳисобга олади.

Аниқланишича, етказиб берувчилар сотишдан тушган даромадини яшириб (камайтириб), бюджетга ҚҚС тўламаган.

Шу билан бирга, товарлар ёки хизматларни сотиб олувчилар етказиб берувчиларнинг ҳисобварақ-фактуралари бўлмаган ёки ҚҚС тўловчилари сифатида рўйхатдан ўтмаган етказиб берувчилардан ҳисобварақ-фактураларни олганлиги, етарлича асоси бўлмай туриб, ҚҚС миқдорини ҳисобга олганлиги ва шу орқали бюджетга тўланадиган ҚҚС миқдорини камайтириб кўрсатганлиги билан боғлиқ ҳолатлар аниқланди.

Товарлар (хизматлар)ни сотиш ҳажмини яшириб кўрсатганлик бўйича 1700 та ҳолат фош этилди. Бунда 148 млрд. сўмлик ҚҚС ва 1300 та ҳолатда 70 млрд. сўмлик ҚҚСни ҳисобдан чиқариш учун асоссиз қабул қилинганлиги маълум бўлди.

Солиқ кодексининг 114-моддасига мувофиқ, солиқларни товарлар (хизматлар)ни сотишдан яширилган (камайтирилган) даромад суммаси учун солиқ ундирилади.

Бундан ташқари, сотишдан тушган тушумни яшириш (камайтириб кўрсатиш) фактлари аниқланганда, Солиқ кодексининг 114-моддасида солиқ тўловчига яширилган (камайтирилган) тушум суммасининг 20 фоизи миқдорида молиявий санкциялар қўлланилиши кўзда тутилган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг ПҚ-4086-сонли қарорига мувофиқ, товарлар (хизматлар) харидорлари ҚҚС тўловчиси сифатида рўйхатдан ўтмаган ва ҚҚС тўламайдиган етказиб берувчилардан олинган товарлар (хизматлар) учун ҚҚСни ҳисобга олишга ҳақли эмас.

Таъкидлаш жоизки, солиқ тўловчилар солиқ ҳисоботларига тузатиш киритган ҳолда қайта тақдим этишлари ва белгиланган солиқ суммасини тўлаб қўйишлари уларни жавобгарликдан ҳоли қилиб, 20 фоиз миқдоридаги молиявий санкцияларни тўламасликларига олиб келади.

Мисол тариқасида:

“Б” ташкилоти (харидор), ҚҚС ҳисоб-китобида “А” ташкилотидан (етказиб берувчидан) 120 млн. сўмлик маҳсулотни ҚҚС билан сотиб олган ва етказиб берувчининг ҳисобварақ-фактурасида кўрсатилган 20 млн. сўм ҚҚС миқдорини ҳисобга олиш учун қабул қилган.

Камерал назорат давомида “А” ташкилотининг солиқ ҳисоботида “А” ташкилоти ҚҚСни ҳисоблашда “Б” ташкилоти товарларини сотишини акс эттирмаганлиги аниқланди.

Бу эса солиқ органида “Б” ташкилотининг (харидорнинг) ҳисоботида бюджетга тўланган ҚҚС миқдорини ҳисобга олиш ва камайтириш учун қабул қилинган ҚҚС миқдорини қонуний акс эттирганлигига бўлган шубҳани уйғотади. Ёки аксинча, "А" ташкилоти етказиб берувчининг сотилган товарлар миқдорини ҚҚС ҳисоб-китобида акс эттирмаганлиги билан боғлиқ шубҳаларни келтириб чиқариши мумкин.

Бундай ҳолатда солиқ органи камерал назорат доирасида харидордан (“Б”) ҚҚСни ҳисобга олиш учун асос бўлувчи ҳужжат (ҳисобварақ-фактура) талаб қилади.

Агар ҳужжат тақдим этилса, унда товарларни етказиб бериш (100 млн. сўм) ва ҚҚС суммаси (20 млн. сўм) ажратилган бўлса, унда бу ҳисобварақ-фактура товарларни сотишнинг ҳужжатли далилларини тан олиш ва етказиб берувчининг (“А”) сотишдан тушган даромадларини яшириш (камайтирилиши) учун асос бўлади ва тегишли равишда бюджетга 20 млн. сўм ҚҚС тўланмай қолади.

Бинобарин, харидорда (“Б”) тегишли равишда расмийлаштирилган ҳисобварақ-фактура бўлмаса, у 20 млн. сўм миқдорида ҚҚС миқдорини ҳисобга олишга ҳақли эмас.

Шу ўринда айтиш жоизки, жорий йилдан кўпгина хўжалик юритувчи субъектлар ҚҚС тўловига ўтгани (бундай субъектлар 60 мингта атрофида) сабабли ҚҚСни ҳисобга олиш ва солиқ ҳисоботларини тайёрлаш юзасидан кўплаб саволларни келтириб чиқариб, хатоликларга йўл қўйиш ҳолатлари ҳам учрамоқда.

Шу боис солиқ органлари солиқ тўловчиларга ҳар томонлама, яъни ҳам бевосита солиқ органлари, ҳам “Солиқ-сервис” ДУК томонидан кўрсатиладиган хизматлар орқали амалий ёрдам беришга тайёр. Бундан ташқари, юзага келган турли саволлар бўйича “сall-марказ”га 1198 қисқа рақами орқали мурожаат этиш мумкин.

Эслатиб ўтамиз, бугунги кунда солиқ органлари фаолиятининг асосий мақсади – инсофли солиқ тўловчилар билан ҳамкорликни кенг йўлга қўйишга қаратилган.

ДСҚ Матбуот хизмати