Замонавий бизнес ва умуман иқтисодиёт коронавирус пандемияси шароитларига мослашишга интилмоқда. Онлайн алоқалар, электрон ҳужжат алмашиш, масофавий хизматлар фойдасига хизмат қилмоқда. Қулай, оператив ва ишончли. Электрон ҳисобварақ-фактураларга шундай таъриф бериш мумкин.

Ўзбекистонда электрон ҳисобварақ-фактуралар тизими босқичма-босқич татбиқ этилди. Жараён 2018 йилдан бошланди ва 2020 йил 1 январгача тизимдан фойдаланиш ихтиёрий бўлди. Қонун ҳужжатларига кўра, барча хўжалик юритувчи субъектлар учун ўзаро ҳисоб-китобларда ҳисобварақ-фактураларнинг электрон шаклидан фойдаланиш мажбурияти жорий этилганига олти ойдан ошди.

Жорий йил 23 июль ҳолатига, 270 153 та тадбиркорлик субъекти ЭҲФдан фойдаланишга ўтган бўлиб, улар 10 599 337 та электрон ҳисобварақ-фактураларни расмийлаштирган.

ЭҲФдан фойдаланиш Тошкент шаҳрида сезиларли даражада ошган – 60 323 (+15 915, 4 июнь ҳолатига солиштирганда). Шунингдек, Тошкент вилоятида – 23 705 та, Сурхондарёда – 21 101 та, Қашқадарёда – 18 795 та, Самарқандда – 17 498 та, Фарғонада – 17 493 та тадбиркорлик субъекти ЭҲФдан фойдаланишга ўтган. Сирдарё вилояти ва Қорақалпоғистода бошқа ҳудудларга нисбатан пастроқ кўрсаткич қайд этилган. Ушбу ҳудудларда мос равишда 11 438 та ва 11 795 та ЭҲФ фойдаланувчиси мавжуд.

Электрон ҳисобварақ-фактура тизимига ўтишни рад этиб келаётган солиқ тўловчилар олдини олиш мумкин бўлган муаммоларга дуч келишмоқда.

Масалан, ҳисобварақ-фактуралар электрон шаклда шартноманинг иккала иштирокчиси – харидор ва сотувчи томонидан бир вақтнинг ўзида тасдиқланади, яъни бу ҳисоботлар бир-бирига мос келиши демакдир. Шунинг учун, бу ерда ҚҚС занжирининг узилиш хавфи бўлмайди. Бундай далиллар кўпинча солиқ хизмати томонидан аниқланади, шундан сўнг ҳисоб-китобларни асослаб бериш учун сўров юборилади.

Корхонанинг ЭҲФга тўлиқ ўтиши виждонли солиқ тўловчи эканлигидан далолат беради. Улар ҳисоботларни тақдим этгандан сўнг ҳисоб-китобларнинг ҳақиқийлиги ёки реализация ва харид қилинган ҳисобварақ-фактуралар реестрларига мос равишда акс этмаслиги тўғрисида давлат солиқ хизматида савол туғдирмайди. Бу камерал солиқ текшируви билан боғлиқ тушунтиришлар ва билдиришномалар олишнинг олдини олади.

Муҳим! ЭҲФ – бу унинг қоғоз шакли каби тўлақонли ҳуқуқий ҳужжат. У ҳам реквизит ва маълумотларни ўз ичига олади. ЭҲФни шакллантириш ва тасдиқлаш ортиқча вақт сарфини талаб этмайди. Қоғоз ва транспорт харажатлари тежалиши аниқ. Аввалги икки-уч кун ўрнига 10 дақиқа етарли бўлади. Бундан ташқари, ЭҲФ исталган пайтда, исталган манзилга юборилади. Хавфсизлик ҳақида ҳам унутманг – электрон маълумотларни сақлаш ва хатони тузатиш анча осон.

Бугунги кунда мамлакатимизда 106 130 та ҚҚС тўловчиси мавжуд. Уларнинг 95 033 таси ёки 90 % ЭҲФдан фойдаланишни маъқул кўрмоқда. Улар томонидан йил бошидан буён 9 782 208 та электрон ҳисобварақ-фактура шакллантирилган.

Эслатиб ўтамиз, республикамиз миқёсида 19 та электрон ҳисобварақ-фактура оператори мавжуд. Солиқ тўловчилар операторларни ихтиёрий равишда ўз хоҳишига кўра танлаши мумкин.

ДСҚ Матбуот хизмати