Joriy yilning birinchi yarim yilligida soliq organlarining asosiy eʼtibori - “Soliqchi-koʻmakchi” instituti orqali soliq toʻlovchilarnining majburiyatini bajarishga koʻmaklashish, sohani raqamlashtirishni izchil davom ettirgan holda qoʻshimcha zaxiralarni jalb etishga qaratildi.

2023-yilning I yarim yilligida yuz mingga yaqin tadbirkorlik subyekti roʻyxatdan oʻtgan va faoliyat koʻrsatayotgan yuridik shaxslar soni 569 mingdan, yakka tartibdagi tadbirkorlar soni esa 242 mingdan oshdi.

Oʻzini oʻzi ish bilan band qilgan fuqarolar safi 688 mingtaga koʻpayib, jami 1 mln 600 mingga yetdi. Shuningdek, 285 mingta yashirin ish oʻrini legalizatsiya qilindi.

Tadbirkorlik subyektlari va fuqarolarni qoʻllab-quvvatlash maqsadida, Prezidentimizning 192-son qarori asosida: 2 144 ta subyektning tashqi savdo operatsiyalari boʻyicha muddati oʻtgan debitor qarzdorliklariga qoʻllanilgan 1,7 trln soʻmlik jarimalari hisobdan chiqarildi.

Shuningdek, jismoniy shaxslarning 502 mlrd soʻmga yaqin penyasi va yakka tartibdagi tadbirkorning 476 mlrd soʻmdan ortiq soliq qarzi, penya hamda jarimalari hisobdan chiqarildi.

Tadbirkorlar uchun yana bir qulaylik bu soliqlarni toʻlash muddatini oʻzgartirishdir. Ushbu imkoniyatdan mingdan ortiq tadbirkorlik subyekti foydalanib, qariyb 614 mlrd soʻmlik soliqlarni boʻlib-boʻlib toʻlash huquqiga ega boʻldi.

Oʻz navbatida, tadbirkorlik subyektlarining aylanma mablagʻlarini koʻpaytirish maqsadida qariyb 9 trln soʻm yoki oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 7 foizga koʻp qoʻshilgan qiymat soligʻi byudjetdan qoplab berildi.

“Avtokameral” tekshiruvdan oldingi tahlil tizimi orqali xato va kamchiliklari koʻrsatib berilgach, 61 mingta tadbirkorlik subyektlari 5,4 trln soʻmga ixtiyoriy qayta hisobot topshirib, kelgusida boʻlishi mukin boʻlgan tekshirishlardan saqlab qolindi.

Ijtimoiy tarmoqlarda koʻp muhokamalarga sabab boʻlayotgan soliq tekshiruvlari haqidagi tahliliy maʼlumotlarga toʻxtaladigan boʻlsak, Kameral soliq tekshiruvlari jami tadbirkorlarning 3,1 foizida, soliq auditi esa 0,1 foizidan ham kamrogʻida oʻtkazilgan.

Eʼtibor bergan boʻlsangiz, sohani raqamlashtirish orqali tadbirkorlik subyektlarini tekshirish emas, tekshirishdan oldin xato va kamchiliklarini ixtiyoriy toʻgʻirlatish institutiga keng yoʻl berilmoqda.

Tadbirkorlarni qoʻllab-quvvatlashga, korxona va tashkilotlarning moliyaviy ahvolini mustahkamlashga qaratilgan choralarga nisbatan ular tomonidan koʻrsatilgan faollik natijasida Elektron hisobvaraq fakturalar orqali tovar aylanmalari oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 18 foizga oshib, 721 trln soʻmdan ortdi.

Onlayn nazarat-kassa texnikalaridan foydalanuvchi tadbirkorlik subyektlari soni 175 mingdan ortib, oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 7% ga oshgan. Ular tomonidan 405 mln donadan ziyod chek rasmiylashtirib, jami aylanma qariyb 104 trln soʻmga yetgan. Onlayn nazorat-kassa texnikalari orqali tovar aylanma hajmi oʻtgan yilning mos davriga nisbatan qariyb 40 foizga oʻsgan. 

Savdo va xizmat koʻrsatish sohasiga jamoatchilik nazorati tatbiq etilishi natijasida tadbirkorlik subyektlarida soliq madaniyati, aholida esa isteʼmolchilik madaniyati oshib bormoqda. Jumladan, fuqarolarga xarid summasidan 1% qaytarish amaliyoti natijasida olti oy davomida soliq mobil ilovasi orqali 2 mlnga yaqin isteʼmolchiga 579,5 mlrd soʻm keshbek toʻlab berildi. Soliq hamkor tizimi orqali soliq huquqbuzarliklari haqida 68 mingdan ortiq murojaat yoʻllagan. Shundan 39 mingga yaqin murojaat takroriy boʻlganligi sababli qaytarilgan va tekshiruv oʻtkazilmagan. Oʻtkazilgan soliq tekshiruvlarida tasdiqlangan huquqbuzarlik holatlari boʻyicha fuqarolarga 13,5 mlrd soʻm mukofot toʻlangan.

Shuningdek, noqonuniy savdoni oldini olish tadbirlari natijasida umumiy qiymati 1,2 mlrd soʻmga teng aksiz markasiz, eski va qalbaki aksiz markali, tegishli hujjatlarsiz hamda markirovkalanmagan alkogol va tamaki mahsulotlari savdosiga chek qoʻyildi.

Yuqoridagi omillar oʻz navbatida soliq tushumlariga ijobiy taʼsir koʻrsatib oʻtgan 6 oyida byudjetga 76,3 trln soʻm soliq tushumlari taʼminlanib, reja 101,8 foizga ijro etildi yoki 1,3 trln soʻm qoʻshimcha daromad boʻldi. 

Mahalliy budjetlar mustaqilligini oshirishga qaratilgan tadbirlar natijasi bilan soliq tushumlari Jizzax, Sirdaryo, Toshkent va Navoiy viloyatlarida oʻtgan yilning mos davriga nisbatan yuqori darajada oʻsishga erishildi.

Bunga, mahalliy korxonalar tomonidan foyda soligʻi tushumlari 21 foizga oshganligi;

mol-mulk soligʻi tushumlari 592 mlrd soʻmga va yer soligʻi 516 mlrd soʻmga oshganligi;

ish haqi jamgʻarmasi va yashirin ish oʻrinlari legalizatsiyasi hamda yangi ish oʻrinlari hisobiga, daromad soligʻidan qoʻshimcha 3,1 trln soʻm tushganligi kafolatli manba boʻldi.

Ish haqi fondining oʻsishi Pensiya jamgʻarmasi daromadlariga ham ijobiy taʼsir koʻrsatib, tushumlar 26 foizga oshdi.

Ushbu davrda qoʻshilgan qiymat soligʻi toʻlovchilari soni 184 mingtadan ortib, oʻtgan yil mos davriga nisbatan 16,4 foizga oshdi.