Жисмоний шахслар мол-мулк солиғи ва ер солиғини тўлашга мажбурдир. Ўзбекистонда уларни тенг улушларда 15 апрель ва 15 октябрга қадар тўлаш мумкин.

Агар сиз қуйидаги мулкларга эгалик қилсангиз, улар учун жисмоний шахслардан олинадиган мол-мулк солиғи тўлайсиз:

– уй-жойлар, квартиралар, дала ҳовли иморатлари;

– тадбиркорлик фаолияти ва (ёки) даромад олиш учун мўлжалланган яшаш учун мўлжалланмаган кўчмас мулк объектлари;

– қурилиши тугалланмаган яшаш учун мўлжалланмаган объектлар.

– кўп квартирали уйларга узвий боғлиқ бўлган автомашина турар жойлари, шунингдек бошқа иморатлар, бинолар ва иншоотлар.

Агар сиз бир ёки бир неча ер участкаси эгаси бўлсангиз, улар учун жисмоний шахслардан олинадиган ер солиғи тўлайсиз:

– деҳқон хўжалигини юритиш ёки якка тартибда уй-жой қурилиши учун мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилишга берилган ер участкалари;

– жамоа боғдорчилиги, узумчилиги ва полизчилигини юритиш учун берилган, шунингдек якка тартибдаги ва жамоа гаражлари эгаллаган ер участкалари, хизмат юзасидан берилган чек ерлар, мерос бўйича, ҳадя қилиниши ёки сотиб олиниши натижасида уй-жой ва иморатлар билан биргаликда мулк ҳуқуқи, эгалик қилиш ва фойдаланиш ҳуқуқи ҳам ўтган ер участкалари;

– қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда мулк қилиб сотиб олинган ер участкалари, тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун фойдаланишга ёки ижарага берилган ер участкалари.

Бу каби солиқ мажбуриятлари кўпгина давлатларда мавжуд. Жисмоний шахсларни солиққа тортишни Озарбайжон, Қозоғистон, Россия Федерацияси, Беларусь ва Украина мисолида кўриб чиқамиз. Ҳар бир мамлакат Солиқ кодексида акс эттирилган ягона солиқ қонунчилиги мавжуд, аммо мол-мулк ва ер солиғини тўлаш муддати, шунингдек солиқ имтиёзларига эга бўлган солиқ тўловчилар тоифалари бир биридан фарқ қилади.

Озарбайжонда маҳаллий ҳокимликлар томонидан жисмоний шахслар учун мол-мулк ва ер солиқлари 1 июлгача ҳисобланади ва уларни тўлаш зарурлиги тўғрисидаги хабарномалар 1 августгача юборилади.

Солиқлар ҳар бир йил учун тенг улушларда 15 август ва 15 ноябргача тўланиши лозим.

Беларусда мол-мулк солиғи ва ер солиғини тўлаш учун солиқ тўловчиларга солиқ органлари томонидан белгиланган шаклдаги хабарнома юборилади. Жисмоний шахслар хабарномаларни 1 сентябргача олади. Хабарнома – муҳим ҳужжат ҳисобланади.  У қабул қилувчининг шахсан имзоси билан берилади. Шунингдек, солиқ тўловчининг розилигига кўра почта, шахсий кабинет ёки бошқа электрон воситалар орқали берилади. Жорий солиқ даври учун солиқларни тўлаш ушбу хабарномалар асосида – 15 ноябрдан кечиктирмай амалга оширилади.

Агар хабарнома солиқ органлари томонидан белгиланган тўлов муддати тугагандан сўнг топширилган бўлса, хабарнома солиқ тўловчига топширилган кундан бошлаб 30 календарь кунидан кечиктирмай тўланади.

Қозоғистонда жисмоний шахсларнинг солиқ солиш объектларига солиқ ҳисоблаш солиқ органлари томонидан ҳисобот солиқ давридан кейинги йилнинг 1 июлидан кечиктирмай амалга оширилади. Маълумотлар солиқ тўловчининг яшаш жойидан қатъий назар, солиқ солиш объекти жойлашган жойда, жисмоний шахсларга солиқ солиш асосида ҳақиқий мулкчилик даврини ҳисобга олган ҳолда тегишли солиқ ставкасини қўллаш орқали қайд этилади. Бундай ҳолда, ҳуқуқлар ҳисобот солиқ давридан кейинги йилнинг 1 январигача рўйхатдан ўтказилиши керак.

Қозоғистонда ҳам солиқ тўловчиларга ҳисобланган солиқлар миқдори тўғрисида хабарнома юборилади. Ушбу хабарномалар солиқ миқдори ҳисобланган кундан бошлаб 10 иш кунидан кечиктирмай етказилади.

Солиқ органи ер ва мол-мулк учун ҳисобланган солиқ суммаси ҳақида «Фуқаролар учун ҳукумат» давлат корпорацияси орқали маълум қилади. Сўндирилиши лозим бўлган қарздорлик ҳақида SMS-хабар юборади. Солиқ тўловчилар бошқа ҳудудлардаги солиқ солиш объектларига эгалик қилиши ва хабарнома мол-мулк жойлашган манзилга юборилганлиги сабаб, хабарнома ҳар доим ҳам солиқ тўловчига етиб бормайди.

Мол-мулк солиғи ва ер солиғи жойлашган жой бўйича ҳисобот солиқ давридан кейинги йилнинг 1 октябригача тўланади.

Россия Федерациясида жисмоний шахслар мол-мулк солиғини солиқ хабарномаси асосида тўлайди. Ушбу хабарономалар солиқ органлари томонидан белгиланган солиқ тўлаш муддатидан камида 30 кун аввал юборилади.

Хабарнома жисмоний шахсга (унинг вакилига) шахсан, шу жумладан КФМ (Ўзбекистондаги давлат хизматлари марказига тўғри келади) орқали юборилади ёки почтадан буюртма хат билан ёки солиқ тўловчининг шахсий кабинети орқали юборилади.

Солиқлар солиқ тўловчи жисмоний шахслар томонидан ўтган солиқ давридан кейинги йилнинг 1 декабридан кечиктирмай тўланади.

Туркияда фуқаролар оддий уйлар учун мулк солиғини йилига бир марта йил бошида ёки икки марта – май ва ноябрь ойларида тўлаш мумкин. Жисмоний шахс маҳаллий ҳокимият органи (Belediya)га мурожаат қилиб, кўчмас мулкка эгалик ҳуқуқи тўғрисидаги гувоҳномани тақдим этади.

Тақдим этилган ҳужжат асосида тўлов суммаси ва реквизитлар берилади.

Тўловни шу жойнинг ўзида маҳаллий ҳокимлик ҳисоб‑рақамига ёки веб-сайтда онлайн тарзда амалга ошириш мумкин. 

P.S.

Ўзбекистон фуқаролари учун эслатиб ўтамиз – жисмонй шахслар мол-мулк ва ер солиғини тенг улушларда 15 апрель ва 15 октябргача тўлашлари лозим.

Зухриддин Сулайманов,

ДСҚ Ресурс солиқлар маъмуриятчилиги бошқармаси бош инспектори.