Сотувчи ва харидор ўртасидаги олди-сотди жараёнида бозор талабларининг муҳим шарти бўлган, аммо кўпчилигимиз “арзимас” деб ҳисоблайдиган харид чеки берилишига ёхуд уни талаб қилишга эътибор бермаймиз.

Агар сотувчи томонидан чек тақдим этилмаса, албатта, уни талаб қилиш зарур. Ҳар бир истеъмолчи савдо шохобчаларидан харид қилган маҳсулоти ёки хизматдан фойдалангани учун тўловни амалга оширганда чек талаб қилишга ҳақли. Истеъмолчилар бу ҳуқуқдан фойдаланиб, банкдан ташқари нақд пул айланмасини қисқартириш, “яширин иқтисодиёт”га қарши курашишга ҳисса қўшади.

Онлайн техника ким учун қулай, тадбиркор ёки истеъмолчи?

2019 йил 6 сентябрда “Савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги ҳисоб-китоблар тизимига замонавий ахборот технологияларини жорий қилиш ҳамда ушбу соҳада жамоатчилик назоратини кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Ўзбекистон Президенти Фармони қабул қилинди. Ушбу ҳужжат билан савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасига онлайн назорат-касса ва виртуал кассаларни босқичма-босқич жорий этиш белгиланди. Бу харидорларга ҳам, сотувчига ҳам бирдай қулайлик яратмоқда. Онлайн назорат техникалари чекида товарлар (ишлар, хизматлар) номи, миқдори, қиймати, ҚҚС ставкаси ва суммаси, шунингдек QR-код ва фискал белги акс эттирилади. Ундаги QR-код ёрдамида харид ҳақидаги маълумотларни батафсил билиб олиш мумкин. Бу тадбиркорлик субъектига савдони назорат қилишда ҳам қўл келади. Бир сўз билан айтганда, ортиқча вақт сафрланишига ва қоғозбозликка барҳам беради. 

Истеъмолчига берилмаган чек тадбиркор учун “қимматга тушади”

Фармонда тадбиркорлик субъектлари томонидан харид чеки бермаслик ҳолатларини олдини олиш чоралари назарда тутилган. Хусусан, банк картаси орқали қабул қилинган тўловлар учун харидорларга тўлов терминали чеки билан бирга онлайн-НКМ ёки виртуал касса чеки берилиши шарт.

Маълумот учун, савдо ёки хизмат кўрсатиш шохобчаларида назорат-касса техникаси ёки ҳисоб-китоб терминалларини  қўллаш тартибларини бузиш – чек бермаслик, техник носоз, рўйхатга олинмаган ёхуд бошқаларнинг номидаги назорат-касса техникасидан фойдаланиш, ҳисоб-китоб терминаллари орқали тўловларни қабул қилишни рад этиш 5 млн. сўмдан 20 млн. сўмгача жарима солишга сабаб бўлади. (Солиқ кодексининг 221-моддаси)

Ташаббускор тадбиркорларга имтиёз берилади

Фармонда 2020 йилда онлайн назорат-касса машиналари ёки виртуал кассадан фойдаланишга ўтган тадбиркорлик субеъктлари учун имтиёзлар ҳам белгиланган. Хусусан, 2021 йил 1 январга қадар онлайн-НКМ ёки виртуал кассадан фойдаланишга ўтган тақдирда уни харид қилиш ва ўрнатиш билан боғлиқ харажатлар суммасини кейинги солиқ тўлови ҳисобидан камайтириш ҳуқуқи берилади. Бунда, камайтириш миқдори базавий ҳисоблаш миқдорининг 10 бараваридан ошмаслиги керак.

Фармон билан тадбиркорлик субъектлари фаолият тури ва айланма маблағига кўра, онлайн-НКМ ёки виртуал кассадан фойдаланишга ўтиш муддатлари белгиланган.

Унга кўра, 2020 йил 1 январдан алкоголь ва тамаки маҳсулотлари, дори-дармон, автомобилларга бензин, дизель ва газ ёқилғиси савдоси билан шуғулланувчи тадбиркорлик субъектлари онлайн-НКМ ёки виртуал кассадан фойдаланишга ўтди.

Ўтган йил якунлари бўйича йиллик обороти (тушуми) беш миллиард сўмдан ошган тадбиркорлик субъектлари эса жорий йилнинг 1 августидан онлайн-НКМ ёки виртуал кассаларнинг биридан фойдаланишни йўлга қўйиши шарт.

Ўтган йил якунлари бўйича йиллик обороти юз миллион сўмдан ошган ёки йил давомида ушбу чегаравий миқдорга етган тадбиркорлик субъектлари учун бу муддат 2021 йил 1 январь этиб белгиланган.

Қолган барча тадбиркорлик субъектлари 2022 йил 1 январдан онлайн назорат-касса машинаси ёки виртуал кассадан фойдаланишга ўтиши лозим.

Харид чеки – ютуқли чипта

Онлайн-НКМ ёки виртуал касса юритилиши устидан жамоатчилик назоратини таъминлаш мақсадида турли хил ўйинлар ва рағбатлантириш чоралари ҳам жорий этилган.

Жумладан, ДСҚ томонидан онлайн-НКМ ёки виртуал касса чеклари иштирокида ютуқли чек ўйинлари ўтказилмоқда. Ютуқ учун Chevrolet Nexia 3 автомобили ва бошқа қимматбаҳо совғалар қўйилган.

Ушбу ютуқли ўйиннинг яна бир ўзига хос томони шундаки, бунда ўйин чиптаси учун ортиқча харажатга ҳожат йўқ. Шунчаки, харид қилган маҳсулот учун онлайн назорат-касса машиналари ёки виртуал кассалардан берилган чекларнинг QR кодини SOLIQ мобил иловаси орқали сканер қилиб ёки чекнинг 12 хонали фискал белгисини 1077 рақамига юбориб ютуқли ўйин иштирокчисига айланиш мумкин. 

Ҳозиргача ютуқли ўйинларнинг тўртта тиражи ўтказилди ва омадли чек соҳиблари 4 та Chevrolet Nexia 3 автомобили ва 80 га яқин қимматбаҳо совринларни қўлга киритди.

Таъкидлаш лозимки, ютуқли чек ўйинларининг қамрови тобора ошиб бормоқда. Жорий йил 22 июлда ўтказилган I тиражда 9 947 та чек рўйхатдан ўтказилган бўлса, 14 октябрда ўтказилган IV тиражда 45 997 та иштирок этди. 

Давлат солиқ қўмитаси томонидан ўтказилаётган ютуқли чек ўйинлари ҳозирда синов тариқасида фақат Тошкент шаҳри истеъмолчилари ўртасида ўтказилмоқда. Кейинчалик бутун мамлакат миқёсида ўтказилиш режалаштирилган.

Сиз ҳам ўйинда иштирок этинг ва автомобил ютиб олиш имкониятига эга бўлинг!

Ютуқли чек ўйинларида иштирок этиш шартлари.

ДСҚ Матбуот хизмати